Tiểu sử Phan Đình Phùng
Năm 1877, ông thi đậu đình nguyên đồng tiến sĩ, được bổ làmTri huyện Yên Khánh (tỉnh Ninh Bình). Sau đó ông được đổi vềkinh đô Huế, sung chức Ngự sử đô sátviện.
Năm 1883, do bất đồng quan điểm với Tôn Thất Thuyết về việc phế vua Dục Đức, lập Hiệp Hòaông bị cách chức, về quêlập trại cày, tự hiệu là "Châu Phong".
Khởi nghĩa Cần vương
Năm 1885, hưởng ứng chiếu Cần Vương của vua Hàm Nghi, Phan Đình Phùng đã đứngra chiêu tập lực lượng chống Pháp, từ các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình.Nghĩa quân đã xây dựng căn cứ tại Hương Sơn, Hương Khê, Hà Tĩnh. Các tướng lĩnhcó Cao Thắng, Nguyễn Thanh, Nguyễn Trạch, Phan Đình Cam, Cầm Bá Thước, Nguyễn Mục. Cuộc khởi nghĩa của Phan Đình Phùngtrở thành một trong những cuộc khởi nghĩa lớn nhất của phong trào Cần vươngchống Pháp lúc đó.
Đến năm 1889, ôngđược làm Bình Trung tướng quân. Chức võ quan này là do Tôn Thất Thuyết, khi này đang tổ chứclực lượng tại Quảng Đông, cho người về phong cho ông.
Trong lúc cuộcchiến đấu còn tiếp diễn, ngày 28 tháng 12 năm 1895, do mắc bệnh lỵ nặng, Phan Đình Phùng đã qua đời tại bảndoanh (núi Quạt), thọ 49 tuổi.Không lâu sau cái chết của ông, cuộc khởi nghĩado ông phát động hoàn toàn bị trấn áp.Nguyên trước đó,Hoàng Cao Khải có viếtthư dụ ông về hàng triều đình nhưng bị thẳng thừng từ chối,nên sau khi mất,mộtáng của ông bị Hoàng Cao Khải quật lên,tán thi hài của ông với thuốc súng vàbắn xuống sông Lam.
Tác phẩm:
Phan ĐìnhPhùng không chỉ là người lãnh đạo chống Pháp, ông còn là một nhà thơ. Các sáng tác có một sốcâu đối (Điếu Lê Ninh, Khóc Cao Thắng), thơ (Đáp hữu nhận ký thi, Thắng trận hậu cảm tác, Kiến ngụy binh thi cảm tác, Phúc đáp Hoàng Cao Khải).
(Theo wikipedia tiếngviệt)